Dosza w Ajurwedzie to jeden z trzech podstawowych typów energii biologicznych, które według tej starożytnej indyjskiej medycyny wpływają na funkcjonowanie ciała i umysłu człowieka. Ajurweda wyjaśnia, że jesteśmy nierozerwalnie związani ze światem, który nas otacza, i jesteśmy zbudowani z tych samych podstawowych elementów. Świat to makrokosmos, a człowiek jest jego odzwierciedleniem – mikrokosmosem. Składamy się z pięciu żywiołów: przestrzeni, w której wszystko się dzieje; powietrza, będącego źródłem życia; wody, która podtrzymuje życie; ognia, który przekształca; oraz ziemi, która tworzy materię i daje stabilność. Każdy z tych elementów ma swoje unikalne cechy i zachowuje się w określony sposób. Łącząc się w pary, tworzą trzy główne kombinacje – to właśnie te pary nazywamy doszami. Są to Vata, Pitta i Kapha – każda dosza jest odpowiedzialna za inne aspekty fizjologiczne i psychologiczne. Uważa się, że równowaga tych trzech dosz jest kluczowa dla zdrowia i dobrego samopoczucia, a ich zaburzenia mogą prowadzić do chorób.
Vata powstaje z połączenia przestrzeni i powietrza, Pitta z ognia i wody, a Kapha z ziemi i wody. Te dosze manifestują się we wszystkim, co nas otacza, ale również w nas samych, jako że jesteśmy mikrokosmosem świata. Ich wpływ widoczny jest na poziomie fizycznym, determinując nasz wygląd i cechy ciała, takie jak kształt paznokci, oczu czy sylwetki. Dosze wpływają na funkcje życiowe – sposób, w jaki trawimy, oddychamy, wydalamy, jak krąży nasza krew, limfa, hormony czy impulsy nerwowe.
Dosze mają także ogromny wpływ na nasz umysł. Określają, jak myślimy, odczuwamy i reagujemy na świat. W ajurwedyjskiej psychologii analizujemy, jak dosze przejawiają się w umyśle, co pozwala nam zrozumieć ich stan. Diagnoza psychologiczna oparta na ajurwedzie polega na określeniu, które dosze dominują na poziomie mentalnym i w jakiej są kondycji.
Psychologiczna diagnoza pomaga nam lepiej zrozumieć siebie w różnych etapach życia i w rozmaitych sytuacjach. Ajurweda uznaje, że jesteśmy zmienni – nasze reakcje i stany emocjonalne ewoluują, ale nasz wewnętrzny rdzeń, nasza oś psychiczna, pozostaje niezmienna.
Jak jest pięknie…
Vata, będąca połączeniem przestrzeni i powietrza, jest nazywana królową dosz, dlatego, że jest najbardziej podatna na zaburzenia. Gdy Vata zostaje wytrącona z równowagi, wpływa negatywnie na pozostałe dwie dosze, wciągając je w ten stan destabilizacji.
Ajurwedyjska dosza Vata, z perspektywy psychologicznej, jest związana z cechami takimi jak kreatywność, entuzjazm, wyobraźnia i elastyczność umysłowa. Osoby z dominującą doszą Vata są często pełne pomysłów, mają żywe umysły i łatwo adaptują się do nowych sytuacji. Ich energia jest związana z ruchem – są często dynamiczne, ale też skłonne do szybkiej zmiany nastrojów. W równowadze Vata wspiera twórczość, spontaniczność oraz otwartość na nowe doświadczenia, a jej zaburzenia mogą prowadzić do psychicznego wyczerpania, rozdrażnienia i lęków. Vata bywa w różnych stanach, w satvie, w rajasie i w tamasie.
Vata w sattvie jest osobą kreatywną i pełną pomysłów. Czerpie inspiracje z otaczającego ją świata, ciągle wymyśla coś nowego. Akceptuje siebie bez krytyki, przyjmując zarówno swoje mocne strony, jak i słabości. Czuje się dobrze w swojej skórze i emanuje optymizmem. Jest pozytywnie nastawiona do wszystkiego – do siebie, do innych ludzi, do nowych projektów i wyzwań. Ma otwartą postawę, gotowa na wszystko, co przynosi życie, i podchodzi do tego z humorem, nawet wobec siebie. Vata w stanie satwicznym potrafi z łatwością nawiązywać kontakt z ludźmi. Czuje się swobodnie w każdej rozmowie, zawsze potrafi odnaleźć coś, co połączy ją z rozmówcą. Uwielbia towarzystwo innych, jest komunikatywna, a jej opowieści są barwne i pełne życia. Jest elastyczna i łatwo przystosowuje się do zmian. Jeśli coś nie idzie zgodnie z planem, bez problemu to akceptuje. Vata jest także niezwykle wrażliwa, zwłaszcza na piękno natury, emocje innych ludzi i różne zmysłowe doznania, szczególnie dźwięki. Czuje głęboką więź z naturą i światem, postrzegając siebie jako część większej całości. Ważne jest dla niej dobro innych, chętnie angażuje się w działania społeczne. Jest pełna miłości i gotowa wiele poświęcić dla dobra innych. Kieruje się emocjami i sercem, ufając ludziom.
Jednak te cechy sprawiają, że łatwo ją zranić lub zmanipulować. Jej ufność i oddanie mogą prowadzić do tego, że staje się podatna na wpływy. Zakochana i ufna jak dziecko, nie zawsze wyczuwa zagrożenie. W młodości, kiedy ten element Vaty często się nasila, bywa podatna na błędy, a emocje mogą zdominować nad logiką.
Zazwyczaj jednak…
U większości ludzi dominuje raczej stan vaty w radżasie, co wynika z wielu czynników, takich jak środowisko rodzinne, doświadczenia życiowe czy wpływy kulturowe.
Vata w stanie radżasu ma tendencję do szukania winy w sobie. Kiedy napotyka problemy, czy to w rodzinie, czy w pracy, automatycznie obwinia siebie, zamiast rozważać zewnętrzne czynniki. Zastanawia się, co zrobiła źle lub jak mogłaby postąpić inaczej, co staje się źródłem silnego stresu. Vata w radżasie jest także osobą, na której trudno polegać. Choć początkowo jest entuzjastyczna, chętnie się angażuje, obiecuje, a nawet inspiruje innych, to często zmienia zdanie w ostatniej chwili. Brakuje jej stabilności, a jej zaangażowanie bywa nietrwałe. Kolejną cechą Vaty w tym stanie jest trudność w mówieniu „nie”. Zależy jej na utrzymaniu dobrych relacji, więc często zgadza się na coś, co w rzeczywistości ją przerasta. Vata w Radżasie bywa nadaktywna i chaotyczna. Angażuje się w wiele projektów jednocześnie, jednak rzadko który kończy. Ma wiele wspaniałych wizji i pomysłów, ale szybko staje się przytłoczona nadmiarem zadań. Choć z pozoru wydaje się otwarta, tak naprawdę niechętnie dzieli się swoimi prawdziwymi troskami. Dużo mówi, ale rzadko o tym, co ją naprawdę martwi. Bojąc się, że inni mogliby odrzucić jej mniej radosną stronę, często ukrywa swoje zmartwienia za fasadą wesołych opowieści. W efekcie niewiele osób wie, z czym tak naprawdę się zmaga, przez co traci wsparcie, którego mogłaby potrzebować.
Vata w Radżasie ma tendencję do zaniżania swojej wartości. Łatwo zachwyca się innymi, komplementując ich osiągnięcia, podczas gdy siebie nieustannie krytykuje. Uważa, że zawsze robi coś niewystarczająco dobrze, co wzmacnia jej poczucie niepewności. Dodatkowo vata mówi zbyt dużo, skacze z tematu na temat, wprowadza chaos i niepokój w otoczenie. Nieustanny ruch i gadatliwość nie wynikają z prawdziwej energii, lecz z napięcia nerwowego, które próbuje rozładować. Po kilku godzinach takiego tempa pada wyczerpana.
Bywa najgorzej…
Vata w stanie Tamas jest zamknięta w sobie, pełna tajemnic. Nie mówi otwarcie o swoich problemach. Jej skrytość często prowadzi do nastrojów depresyjnych, a czasem nawet do pełnej depresji. Taka osoba ma swoje sekrety, rzeczy, które robi w ukryciu przed innymi. Vata w Tamasie odczuwa lęk przed wszystkim, tracąc więź ze wspólnotą i intuicją. Jej wrażliwość i bogata wyobraźnia podsuwa najgorsze możliwe scenariusze. Vata ma trudność z cieszeniem się chwilą, bo jej myśli nieustannie wybiegają w przyszłość, pełne niepotrzebnych trosk. Martwi się dosłownie na zapas, całkowicie pogrążając się w obawach o to, co nadejdzie. To ciągłe analizowanie potrafi ją całkowicie wyczerpać. Jej samoświadomość i znajomość siebie często kierują ją w stronę negatywów. Wrażliwość i bujna wyobraźnia, które posiada, w stanie Tamasu stają się źródłem cierpienia. Vata bez końca analizuje także przeszłość, wracając do trudnych sytuacji i obwiniając siebie, co prowadzi do autodestrukcji. Ciągłe rozdrapywanie dawnych ran sprawia, że krzywdzi się na nowo. Jeszcze większym problemem staje się jej twórczość, kiedy przekształca się w generowanie niezliczonych negatywnych scenariuszy. To ją paraliżuje, blokując działanie i hamując gotowość do podjęcia nowych wyzwań. Obawia się ryzyka, wręcz chorobliwie bojąc się porażki i przyszłych niepowodzeń.
Vata jest zmienna emocjonalnie – raz czuje się fantastycznie, życie wydaje się cudowne, a w kolejnej chwili ogarnia ją przygnębienie i brak nadziei na przyszłość, zarówno dla siebie, jak i otoczenia. Te wahania emocjonalne nasilają się, gdy wspiera się kofeiną i cukrem, co zwiększa jej podatność na uzależnienia. Uzależnienia stają się dla niej formą ucieczki, próbą znieczulenia się na nadmiar emocji, wrażliwość i natłok myśli. Vata niestety miewa skłonności do autodestrukcji. Na poziomie myśli objawia się to samokrytycyzmem, obwinianiem siebie i ciągłym osądzaniem. Na poziomie zachowań może prowadzić do przemocy wobec siebie, sabotowania swoich osiągnięć, wchodzenia w toksyczne relacje i obciążania się nadmiarem obowiązków.
I co dalej…
Kolejnym etapem rozumienia vaty jest akceptacja. Kiedy uświadamiamy sobie jak działa umysł w różnych stanach i na różnych etapach zaczynamy odczuwać ulgę. „A więc to tak, vata tak ma, teraz jest ten czas.” A następnie znajdujemy rozwiązania. W każdej medycynie diagnoza jest kluczowa, niekiedy szukamy jej latami, mając poczucie, że coś z nami lub naszymi bliskimi jest nie tak. Dlatego tak istotna jest obserwacja i zrozumienie dla siebie, w różnych stanach i etapach naszego życia oraz nazwanie problemu. Jeśli potrzebujesz określić w jakim stanie teraz jesteś, w jakim bywasz a jaka jest Twoja prawdziwa natura, a w późniejszym etapie popracować nad zmianą, poczuciem ulgi i wiedzą jak radzić sobie krążąc po różnych nastrojach, to służę Tobie i mogę być Twoim wsparciem na tej drodze. Wystarczy, że klikniesz w link i umówisz się na spotkanie.
