Akt oddychania jest najbardziej oczywistym elementem wiążącym czynności fizjologiczne i procesy umysłowe, ponieważ oddech obecny jest w obu tych sferach: oddychamy zawsze, dopóki żyjemy – a właściwie żyjemy dzięki temu, że oddychamy.
Aby zrozumieć działanie pranayamas trzeba wpierw uświadomić sobie, że na codzień w większości oddychamy źle. Ta świadomość zmieniła moje postrzeganie oddychania, a także wyczuliła mnie na obserwacje oddechu w różnych sytuacjach, podczas przeżywania emocji, nawet w trakcie snu. Zrozumienie fizjologii oddychania nie jest proste i nie chcę wchodzić w skomplikowane meandry tego zjawiska.
W sposób najprostszy przytoczę budowę układu oddechowego, abyś zrozumiał skąd wynika nasz błąd w oddychaniu. Podstawową częścią układu oddechowego są górne drogi oddechowe. Składa się na nie nos i jego małżowiny, usta, gardło i krtań, jak również górna część tchawicy.
Nos ze swoimi błonami śluzowymi, receptorami, rozgałęzieniami nerwów i małżowinami jest idealnie przystosowany przez naturę do spełniania podstawowej roli oddychania. Wdychane powietrze jest wszechstronnie modyfikowane – nawilżane i ogrzewane. Kurz i inne niepożądane cząstki pozostają w błonie śluzowej. Ogranicza to podrażnienia i infekcje a także pozwala na rozróżnienie zapachów, co chroni drogi oddechowe przed ewentualnym zagrożeniem.
Oddychanie przez usta powinno pełnić rolę drugorzędną, tylko wtedy kiedy nos nie nadąża z dostarczaniem potrzebnej ilości powietrza np. przy nadmiernym wysiłku, katarze czy w innych wyjątkowych sytuacjach. Oddychanie przez usta wpływa niekorzystnie na objętość powietrza, ponieważ jama ustna jest większa niż nosowa, nie ma w niej małżowin, co wywołuje niewłaściwy opór w drogach oddechowych. Kiedy oddychanie przez usta staje się nawykiem cierpią na tym organy w okolicy szyi i nosa.
Korzystając z tej wiedzy wykonywanie ćwiczeń pranayamas wymaga świadomego zaangażowania i z czasem przyzwyczaja nas do nawykowego oddychania przez nos.
Sztuka oddychania
Pierwszym członem wyrazu pranayama jest prana, która w najprostszym tłumaczeniu oznacza delikatną energię, dzięki której jesteśmy żywi, energię życiową, źródło życia czyli oddech. Natomiast drugi człon to ayama czyli wymiar, kontrola ruchu, rozszerzania się oddechu w przestrzeni i czasie, proces który zachodzi w trakcie oddychania, ponieważ nieustanny cykl oddechu jest pewną formą ruchu.
Pranayamas to ćwiczenia oddechowe jogi, które stanowią świadomą kontrolę oddychania. Mają one pozytywny wpływ na podstawowe układy ciała. Są pomocne w regulacji funkcji serca, układu nerwowego i oddechowego. W pranayama umysł biernie towarzyszy procesowi oddychania, uspokaja się i wycisza dzięki wolnemu, równemu i wydłużonemu oddychaniu. Tak więc układy podstawowe jak np. sercowo-naczyniowy unikają zbędnych reakcji na bodźce stresowe. W przypadkach nadciśnienia pranayama wykorzystując ten efekt jest w stanie zmniejszyć ciśnienie do pewnego stopnia. Pranayama pobudza także krążenie mózgowe i poprawia funkcje mózgu oraz zmniejsza stres umysłowy.
Znany jest też korzystny wpływ pranayam na krążenie płucne, przez co zmienia się stosunek wentylacji płuc do ich ukrwienia, w wyniku czego wydolność serca zwiększa się o około 20%. Pojemność życiowa (czynna) płuc jest to ilość powietrza wydychanego przy głębokim wydechu. Wynosi ona około 3,5 litra. Stosunek pojemności czynnej płuc do ciężaru ciała jest to tzw. wskaźnik życiowy. Wskaźnik ten znacznie się zwiększa poprzez regularne uprawianie pranayam. Po trzytygodniowym oddychaniu w ten sposób zaobserwowano wzrost pojemności czynnej płuc o 157 ml i średnie wydłużenie o 15 sekund czasu zatrzymania oddechu. Pranayama zatem służy zwiększeniu pobierania tlenu przy minimalnym wysiłku fizycznym. Po 6-7 seriach ćwiczeń oddechowych poziom CO2 w wydychanym powietrzu pęcherzykowym stopniowo się zwiększa. Poprawia to krążenie mózgowe przynosząc pewien rodzaj spokoju umysłu. W ten sposób zostaje zdecydowanie zmniejszone napięcie umysłowe i poprawione działanie serca. Pranayama ma także bardzo korzystny wpływ na układ nerwowy, umysł uspokaja się i wycisza przez co zmniejszają się stres i napięcie. Jest to zjawisko korzystne również przy bezsenności. Dlatego pranayama jest z pewnością cennym środkiem na zaburzenia psychosomatyczne tworzone przez monstrum cywilizacji we współczesnej erze stresu.
Podczas pranayamas mogą być również stosowane konkretne mudry czyli układy dłoni, których głównym zadaniem jest tworzenie przepływu energetycznego w ciele oraz usuwanie blokad energetycznych.
Pranayama ma trzy fazy:
- Puraka – faza wdechu. W czasie tej fazy skurczenie mięśni brzucha poprawia napięcie trzewi (narządów wewnętrznych), wpływając na ich ukrwienie. Powoduje to kontrolowanie wydzielania hormonów trzustki i gruczołów nadnercza prowadzące do równowagi w wydzielaniu wewnętrznym.
- Kumbhaka – zatrzymanie oddechu. W czasie tej fazy mięsień sercowy pracuje tak jak na dużych wysokościach w warunkach górskich.
- Recaka – faza wydechu. W czasie tej fazy spokojne i wydłużone oddychanie daje w efekcie spokojny stan umysłu.
Rodzaje pranayamas:
⊙ Kapalbhati (oczyszczanie głowy)
⊙ Bhastrika (oczyszczanie przez hiperwentylacje)
⊙ Ujjayi (oddychanie przez ściśnięte gardło)
⊙ Shitali (język w rurkę)
⊙ Shitakari (język na podniebieniu)
⊙ Agnisara (oddech rozgrzewający)
⊙ Sadanta (ssanie przez zęby)
⊙ Suryabhedaka (oddech przez prawe nozdrze)
⊙ Candrabhedaka (oddech przez lewe nozdrze)
⊙ Nadi Shodhan, Nadi Suddhi (oddech naprzemienny)
⊙ Bhramari (brzęczęnie pszczoły)
⊙ Adhobhagiya (oddech brzuszny)
⊙ Madhyamabhagiya (oddech piersiowy)
⊙ Urdhwabhagiya (oddech szczytowy)
Potwierdzone korzyści ze stosowania konkretnych pranayamas to:
⌂ Poprawa trawienia
⌂ Spokojny umysł
⌂ Zapobieganie chorobom dróg oddechowych
⌂ Poprawa w chronicznych chorobach nosa
⌂ Ogólna poprawa metabolizmu w całym ciele
⌂ Zmniejszenie stresu
⌂ Poprawa krążenia w jamie ustnej
⌂ Uspokojenie całego centralnego układu nerwowego
⌂ Obniżenie ciśnienia krwi
⌂ Pomoc w zasypianiu
⌂ Uspokojenie wszystkich systemów ciała
⌂ Obniżenie temperatury ciała
⌂ Pomoc w pozbyciu się zgagi
⌂ Stymulacja śródmózgowia
⌂ Powiększenie pojemności płuc
⌂ Głębokie odprężenie ciała
⌂ Poprawa jakości snu
⌂ Zwiększenie czujności
⌂ Wzmocnienie mięśni brzusznych
⌂ Poprawa apetytu
⌂ Redukcja tłuszczu w okolicach brzucha
⌂ Usuwa zaparcia
Niezależnie od naszej woli oddychamy i będziemy oddychać do końca swych dni. To niepodważalny fakt. Jeśli jednak możemy sprawić, że nasze dni będą pełne zdrowia, to warto poświęcić kilka minut dziennie na praktykę pranayamas. Skutki widoczne są niemal natychmiast, zyski naprawdę imponujące, a koszty zerowe.
